Науырзым қорығының құрылу тарихы
Қазақстандағы ең көне қорықтардың бірі – Науырзым мемлекеттік табиғи қорығы. Науырзым қорығы РСФКР Халық Комиссарлары кеңесінің 1931 ж №826 Қаулысымен құрылып, Қазақ орталық атқару Комитеті мен Қазақ АКСР халық комиссарлар Кеңесінің 1934 ж 9 қыркүйегіндегі алқасында бекітілді. Пәрменді заңнамаларға сәйкес Науырзым мемлекеттік табиғи қорығы ұлттық және халықаралық маңыздағы жоғары дәрежелі ерекше қорғаудағы аймаққа жатады, жергілікті өсімдіктер дүниесі мен жануарлар дүниесінің генетикалық қорын сақтауға және биологиялық алуантүрліліктің бірыңғай теңдессіз экологиялық жүйесін зерттеуге бағытталған.
«Науырзым мемлекеттік табиғи қорығы» ММ-ҚР-ң ұлттық мұрасы болып саналатын ерекше экологиялық және ғылыми маңыздылығы бар қоршаған нысандары орналасқан ерекше табиғи аумақ.
Қорық табиғи үрдістердің табиғи күйін және дамуын әдеттегі және бірегей экологиялық жүйелерді өсімдіктермен жануарлар әлемінің биологиялық алуантүрлілік және генетикалық қорын сақтау және зерттеу үшін арналған («ЕҚТА туралы» заңының 7 тарау 39 бап).
Қорық республикалық маңызды табиғатты қорғау мекемесі мәртебесіне ие. МСОП Халықаралық санаты бойынша 1 а- қорғау аумағының жоғарғы санатына жатады.
Науырзым қорығы үш участкеден тұрады:
Орталық Науырзым- тұщы және ащы өзендерді жағалай дәнді – дақыл шалғындары және галофитті қоғамдастықтар шығанағы, сонымен қатар, Науырзым орманы, (даланың Аққансай өзені, даланың әртүрлі типтері, әртүрлі шөптер құмды-қаулы, бұталы әртүрлі қызыл қаулы, бетегелі қау, кешенді), ойпаттың шығыс беткейінде қайың мен көктерек өскен.
Сыпсың жері -ұсақ жапырақты тоғай, құрғақ шалғынды, әртүрлі шөп- құмды қау, қошқыл қаулы жазық, кішкене батпақты көлдер және галофитті бірлестік Қарасу өзенінің жағалауы:
Тірсек жері -біртекті таспалы қарғайлы орман: зональды бетегелі-қаулы даланың еңістік топтары, бұталы түрлі шөпті, қызыл қаулы, бетегелі қаулы далалар және Данабике өзенінің жазықтығындағы галофитті бірлестігі және кешендері.
2007 ж Науырзым көлдер құрылымы ақ тырнаның ең сирек кездесетін түрін қорғау жөнінде халықаралық тарапта Бонн конвенциясы секретариатымен сертификатталған.
2008 ж 7 шілдеде Науырзым қорығы «ЮНЕСКО халықаралық табиғи мұрасы» (Квебек қаласы Канада) тізіміне енді.
Науырзым мемлекеттік табиғи қорығының экожүйесі қайталанбас өзіндік ерекшелігі жөнінен Еуразия далалық аймақтарында теңдесі жоқ Қазақстандағы жалғыз мекен болып табылады.
2009ж Науырзым қорығы Рамсар тізіміне еңгізілді (Халықаралық маңызы бар сулы-батпақты аймақ)
История организации Наурзумского заповедника
Наурзумский государственный природный заповедник организован в 1931 году Постановлением № 826 Совета Народных Комиссаров РСФСР и учрежден 9 сентября 1934 года заседанием Президиума Казахског Центрального Исполнительного Комитета и Совета Народных Комиссаров Казахской АССР.
РГУ «Наурзумский государственный природный заповедник» - особо охраняемая природная территория, с расположенными объектами окружающей среды, имеющих особую экологическую и научную ценность, являющуюся национальным достоянием Республики Казахстан.
Заповедник предназначен для сохранения и изучения в естественном состоянии и развитии природных процессов, типичных и уникальных экологических систем, биологического разнообразия и генетического фонда растительного и животного мира (гл.7 ст.39 Закона «Об ООПТ»).
Заповедник имеет статус природоохранного учреждения республиканского значения. По международной классификации МСОП относится к высшей категории охраняемых территорий – 1а. В перспективе вхождение в сеть международных биосферных резерватов.
Разнообразие природных комплексов региона обеспечивают высокую видовую насыщенность различных групп растений и животных. В заповеднике зарегистрировано 687 видов высших растений, 45 вида млекопитающих, 318 вида птиц, 6 видов пресмыкающихся и земноводных и более 11 видов рыб.
Наурзумский заповедник состоит из трех участков:
Центральный Наурзумский - включает системы пресных и соленых озер с окружающими их заливными злаковыми лугами и галофитными сообществами, а также Наурзумский бор, степную речку Аккансай, различные типы степей (разнотравно-песчаноковыльные, кустарниково-разнотравно-красноковыльные, типчаково-ковыльные, комплексные), склоны восточного борта ложбины с колковыми березняками и осинниками и участки плато;
Участок Сыпсын представляет собой мелколиственные колковые леса, сухие луга, разнотравно-песчаноковыльные, разнотравно-песчаноковыльно-красноковыльные степи, небольшие заболоченные озера и галофитные сообщества в пойме реки Наурзум-карасу;
Урочище Терсек включает одноименный ленточный сосновый бор, склоновые варианты зональных типчаково-ковылковых степей, кустарниково-разнотравно-красноковыльные, типчаково-ковыльные степи и галофитные сообщества и их комплексы в долине реки Дана-Бике.
В 2007 году Наурзумская система озер заповедника сертифицирована секретариатом Боннской конвенции в международную сеть по охране одного из редчайших видов белого журавля стерха, включена в список ключевых орнитологических территории.
7 июля 2008 года Наурзумский заповедник вошел в список «Всемирного природного наследия ЮНЕСКО», в г. Квебеке (Канада).
Наурзумский заповедник является единственным в Казахстане, где экосистемы столь самобытны, неповторимы и не имеют аналогов в других частях степной зоны Евразии.
В 2009 году Наурзумский заповедник включен в Рамсарский список (водно – болотные угодья международного значения).
